Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ--Χτίζοντας γέφυρες ζωής

ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ

Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 υπάρχει ένας αριθμός χρηστών ναρκωτικών ουσιών που ζει και κοιμάται στο δρόμο, ο οποίος αυξάνεται διαρκώς. Ο συγκεκριμένος πληθυσμός, μετακινούμενος από πιάτσα σε πιάτσα, αδιάφορος για τη ζωή και τον εαυτό του, δεν επιθυμεί να ενταχθεί σε διαδικασία θεραπείας, είναι αποκομμένος από υπηρεσίες και την κοινωνία. Το 1995 δημιουργήθηκε στην Αθήνα το πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» και η ονομασία του μόνο τυχαία δεν είναι. Πρόκειται για ένα πολύπλευρο δίκτυο υπηρεσιών που προσεγγίζει αυτούς τους χρήστες στις πιάτσες και σε πρώτο επίπεδο επιδιώκει τη μείωση της βλάβης, δηλαδή τους παρέχει υπηρεσίες ώστε να περιοριστούν όσο γίνεται οι κίνδυνοι και τα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση ουσιών.

Επισημαίνουμε ότι τη «μείωση της βλάβης» επικαλούνται και οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις διαστρεβλώνοντας όμως εντελώς το πραγματικό νόημά της. Χαρακτηρίζουν «μείωση της βλάβης» την πριμοδότηση και τη συντήρηση της χρήσης με την ευρεία χορήγηση υποκαταστάτων, τη νομιμοποίηση ενός κοινωνικού περιθωρίου! Η ποιοτική διαφορά του ίδιου όρου αποτυπώνεται στη δουλειά μυρμηγκιού που κάνουν οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» προσπαθώντας να χτίσουν σχέσεις με τους χρήστες στις πιάτσες, με προοπτική την ένταξή τους στην απεξάρτηση. Οι παρεμβάσεις τους έχουν στόχο να δημιουργήσουν τη γέφυρα προς τη θεραπεία, που για τον κάθε χρήστη προσωπικά είναι εφικτή, προϋποθέτει όμως μια γενναία απόφαση που δεν είναι καθόλου απλό και εύκολο να την πάρει ο χρήστης.
Ο «Ρ» βρέθηκε κοντά στους εργαζόμενους στο πρόγραμμα «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» στη δύσκολη, εξειδικευμένη και σύνθετη δουλειά που κάνουν. Επίσης, μιλήσαμε με γονείς εφήβων που είναι στο «στεγνό» πρόγραμμα «ΣΤΡΟΦΗ» και με εργαζόμενους, για το δικαίωμα στην απεξάρτηση, για την ανάγκη να μη σπάσει κανένας κρίκος στην αλυσίδα πρόληψη - απεξάρτηση - κοινωνική επανένταξη.
Την ίδια ώρα η κυβερνητική πολιτική δημιουργεί συνθήκες ανάπτυξης του κοινωνικού κανιβαλισμού, απειλεί (μέσω μείωσης του προϋπολογισμού, εργασιακής εφεδρείας, συγχώνευσης ΚΕΘΕΑ με τον ΟΚΑΝΑ) να τινάξει στον αέρα το σημαντικό και αποτελεσματικό έργο του ΚΕΘΕΑ, επιβάλλει ανασφάλεια σε εργαζόμενους και γονείς, ενώ για χιλιάδες θεραπευόμενους τίθεται ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Κείμενα:
Ελένη ΤΖΙΒΡΑ

    

Στόχος είναι ο χρήστης να κινητοποιηθεί και να ζητήσει θεραπεία

Ο «Ρ» βρέθηκε μαζί με τους εργαζόμενους της Ομάδας «Street Work» (Δουλειά στο δρόμο) και της Μονάδας Αμεσης Πρόσβασης «OFF CLUB» του ΚΕΘΕΑ

«Για μας το ζητούμενο είναι ο άνθρωπος να ανακαλύψει τις δυνάμεις του. Δε δίνουμε καμιά ουσία, δε δίνουμε το χαπάκι της συνειδητοποίησης, της ωριμότητας, της ευθύνης»...

Μεσημέρι, οδός Τοσίτσα. Μια από μεγαλύτερες πιάτσες της Αθήνας, δηλαδή ένας χώρος όπου γίνεται διακίνηση ναρκωτικών, με μόνιμους θαμώνες και με χρήστες που αγοράζουν και φεύγουν. Απόγευμα, οδός Ξούθου, μια από τις πιάτσες εκδιδομένων νεαρών γυναικών που είναι στη χρήση. O «Ρ» βρέθηκε εκεί μαζί με τον Δημήτρη, την Μυρτώ και τον Ιορδάνη, μέλη της Ομάδας του Street Work.

Οι περισσότεροι χρήστες έχουν εμφανή τα σημάδια της χρήσης και της εξαθλίωσης στο σώμα τους, ενώ υπάρχουν και νέα παιδιά που διανύουν τα πρώτα χρόνια στο «λούκι» της εξάρτησης. Ενα μεγάλο ποσοστό τους αποτελείται από άτομα που βρίσκονται στα προγράμματα χορήγησης του ΟΚΑΝΑ, έχουν δηλαδή μια δωρεάν και νόμιμη ναρκωτική ουσία από το κράτος και ψάχνουν και άλλες συμπληρωματικές. «Αν πάρεις βουπρενορφίνη μαζί με ηρωίνη παθαίνεις ανακοπή». «Αν πιεις και αλκοόλ πεθαίνεις». «Εκανα 13 υποτροπές (δηλαδή παράλληλη χρήση κι άλλων ουσιών) σ' ένα χρόνο στον ΟΚΑΝΑ και τελικά με έδιωξαν. Τώρα μπήκα στη βουπρενορφίνη. Πάω στο νοσοκομείο, παίρνω το χάπι και φεύγω». «Παίρνω μεθαδόνη από το 2002». «Περιμένω να με καλέσουν στο νοσοκομείο "Αγ. Ολγα" για να θεραπευτώ».
Είναι μόνο μερικά απ' όσα ειπώθηκαν εκείνο το μεσημέρι, με οποιαδήποτε αφορμή, «ένα τσιγάρο» ή της σχέσης που ήδη έχει δημιουργηθεί, καθώς οι περισσότεροι χρήστες γνωρίζουν την ομάδα. Εικόνες και ιστορίες που αποκαλύπτουν την «πετυχημένη» εγκληματική προπαγάνδα των τελευταίων δεκαετιών, που βάζει στο στόχαστρο την ανθρώπινη ζωή.
«Ο κόσμος ακούει για τις λίστες του ΟΚΑΝΑ και πιστεύει ότι θα γίνει καλά αν μπει. Δεν είναι αλήθεια. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι 15 χρόνια στον ΟΚΑΝΑ και είναι κάθε μέρα στην πιάτσα και παίρνουν διάφορα. Στο ΚΕΘΕΑ όταν τελειώνει κάποιος το πρόγραμμα απεξάρτησης, αποτελεί λειτουργικό κομμάτι της κοινωνίας και κάθε χρόνο εκατοντάδες άνθρωποι βγαίνουν καθαροί στην κοινωνία. Δεν έχω υπόψη μου ανθρώπους που έχουν καθαρίσει στα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ», λέει ο Δημήτρης.
«Προκαλεί ερωτηματικά γιατί η πιάτσα σπρώχτηκε στο συγκεκριμένο χώρο, δίπλα στο Πολυτεχνείο. Είναι φανερό ότι εξυπηρετεί σκοπιμότητες και συγκεκριμένα συμφέροντα», επισημαίνει ο Ιορδάνης, ενώ η Μυρτώ αναδεικνύει άλλη μια συνέπεια της συνολικής αντιλαϊκής πολιτικής. «Είναι ένας πληθυσμός με υψηλή θνησιμότητα και πολλά ιατρικά προβλήματα. Οι περισσότεροι δεν έχουν ούτε βιβλιάριο απορίας. Δεκάδες απ' αυτούς τους παίρνουν καθημερινά ασθενοφόρα. Χρειάζεται να κάνουν εξετάσεις, δωρεάν. Πλέον οι ιατρικές παραπομπές στα νοσοκομεία είναι πολύ δύσκολες. Κλείνουν μονάδες, δεν ξέρουν πού να κάνουν εξετάσεις. Πώς θα κάνουμε μείωση της βλάβης; Πώς θα ξέρουμε αν κάποιος έχει ηπατίτιδα; Θα ρίχνουμε τα χαρτιά;».
Την Ομάδα Street Work αποτελούν 8 άτομα που βλέπουν χιλιάδες χρήστες το χρόνο! Οι προσλήψεις στο ΚΕΘΕΑ έχουν παγώσει εδώ και 6 χρόνια. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι πρόκειται για εξειδικευμένη δουλειά, που δεν μπορεί να την κάνει οποιοσδήποτε. «Αν με την εφεδρεία φύγουν 3 άτομα μειώνεται στο 50% η δουλειά που κάνουμε έξω, η οποία ήδη είναι πολύ περιορισμένη σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες που υπάρχουν», λένε και συνεχίζουν να μοιράζουν προφυλακτικά, να συζητούν με τους χρήστες, να τους παραπέμπουν στο «OFF CLUB».

Μονάδα Αμεσης Πρόσβασης «OFF CLUB»

Λειτουργεί καθημερινά εκτός Σαββατοκύριακου, παρέχοντας στους εξαρτημένους έναν ασφαλή και ελεύθερο από ουσίες χώρο. Το στέκι μετράει 16 χρόνια ζωής, οι ενεργοί χρήστες (δηλαδή εκείνοι που κάνουν χρήση, δεν έχουν αίτημα θεραπείας ή είναι μέλη των προγραμμάτων χορήγησης υποκαταστάτων του ΟΚΑΝΑ) - άστεγοι και μη - δέχονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη από το προσωπικό, μπορούν να τρώνε, να πλύνουν τα ρούχα τους, να κάνουν μπάνιο, να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, όπως ομαδικά παιχνίδια, να φτιάξουν τα δόντια τους. Ολα εντελώς δωρεάν. Στο χώρο απαγορεύεται η βία, η χρήση και κατοχή ουσιών.
Μέσα από τη συμμετοχή στις παραπάνω δραστηριότητες και από τις συζητήσεις με το εξειδικευμένο προσωπικό, στόχος είναι ο χρήστης να κινητοποιηθεί μελλοντικά και να ζητήσει θεραπεία. Το σημαντικότερο στοιχείο της Μονάδας είναι η φροντίδα να βρεθούν κάποιες ώρες μακριά από την πιάτσα, να νιώσουν πιο ανθρώπινα. Να κάνουν ένα πρώτο «κλικ», μια μικρή αλλαγή στη ζωή τους κόντρα στην παραίτηση, για να ενεργοποιηθούν και σ' ένα βάθος χρόνου - διαφορετικό για τον καθένα - να ζητήσουν πιο ανθρώπινη ζωή και να μπουν σε κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης.
Ο προϋπολογισμός του ΚΕΘΕΑ των προηγούμενων ετών ίσα που έφτανε για να λειτουργεί ο χώρος στο όριο. Τώρα οι εργαζόμενοι αγωνιούν «πώς θα εξασφαλίσουμε να τρώνε οι άνθρωποι που έρχονται εδώ; Πώς θα πληρώσουμε το ρεύμα; Το προσωπικό πόσο θα αντέξει να δουλεύει απλήρωτο;».

    

Εντελώς διαφορετική η φιλοσοφία του ΚΕΘΕΑ από τον ΟΚΑΝΑ

Συζήτηση με αφορμή το ενδεχόμενο συγχώνευσης των Οργανισμών που προωθεί η κυβέρνηση

Η κυβέρνηση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο συγχώνευσης του ΟΚΑΝΑ με το ΚΕΘΕΑ. Ο ΟΚΑΝΑ λειτουργεί κατά κύριο λόγο προγράμματα χορήγησης υποκαταστάτων (τα οποία πολλαπλασιάζονται τώρα με τις νέες μονάδες τα νοσοκομεία), ενώ το ΚΕΘΕΑ έχει αποκλειστικά και μόνο «στεγνά» προγράμματα απεξάρτησης.
Η συζήτηση με τους εργαζόμενους στο ΚΕΘΕΑ επεκτάθηκε και σε αυτό το θέμα:
«Είναι δυο διαφορετικές φιλοσοφίες, ακόμη και στο τι σημαίνει θεραπεία. Στο ΚΕΘΕΑ, μέσα από την ενεργητική του συμμετοχή ο θεραπευόμενος πετυχαίνει αλλαγές, δεν είναι ένας παθητικός δέκτης μιας θεραπείας που κάθεται και περιμένει να γίνει καλά. Από την πρώτη μέρα μέχρι την τελευταία συμμετέχει ενεργά, δεν του χαρίζεται τίποτα στην κοινότητα, όλα τα κερδίζει. Για παράδειγμα, για να φάνε τριάντα άτομα, άλλοι μαγειρεύουν, άλλοι στρώνουν το τραπέζι, άλλοι πλένουν τα πιάτα. Δεν υπάρχουν μάγειρες, καθαρίστριες, όλα τα κάνουν οι θεραπευόμενοι. Είναι μια δυναμική διαδικασία όπου ο καθένας βρίσκει τον εαυτό του μέσα σε μια ομάδα», σημειώνει ο Παναγιώτης Σαϊβανίδης, υπεύθυνος του Street Work».
Και συμπληρώνει: «Στη μεθαδόνη, περιμένει στην ουρά, παίρνει ένα χαπάκι και φεύγει. Είναι ένας ισόβιος χρήστης κι έτσι τον έχει κάλμα, τον ελέγχει. Σκέψου να έχεις 6.000 σκεπτόμενους νέους που να διεκδικούν και 6.000 πρόβατα που μπορείς να τα πας σε όποια πλαγιά θες να βοσκήσουν κι αν δε θες τα βάζεις και στην... άκρη».
«Στον ΟΚΑΝΑ δεν είναι θεραπεία αλλά συντήρηση. Στους εφήβους έτσι κι αλλιώς απαγορεύεται η χορήγηση υποκαταστάτων, αν συγχωνευτούμε με ποιου είδους προσέγγιση θα δουλεύουμε με αυτά τα παιδιά; Για μας το ζητούμενο είναι ο άνθρωπος να ανακαλύψει τις δυνάμεις του. Δε δίνουμε καμιά ουσία, δε δίνουμε το χαπάκι της συνειδητοποίησης, της ωριμότητας, της ευθύνης. Στα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ μιλάμε για την προσωπική αλλαγή, για τη στάση απέναντι στη ζωή», υπογραμμίζει η Κυρατσώ Σκορδογιάννη, υπεύθυνη του προγράμματος «ΣΤΡΟΦΗ» του ΚΕΘΕΑ.
Και συμπληρώνει: «Το Νοέμβριο αν δεν υπάρξει κάποια αλλαγή στη χρηματοδότηση οι συνέπειες θα είναι τραγικές. Στην Κοινότητα τίθεται θέμα διατροφής, πώς θα το λύσουμε αυτό; Δε θα μπορούμε να πληρώσουμε τα λειτουργικά μας. Υπάρχει κίνδυνος να κλείσουν μονάδες του ΚΕΘΕΑ. Είναι ένας οργανισμός που έχει πολλές δομές, ανθρώπους, θεραπευτικές κοινότητες, ξενώνες, προγράμματα διαμονής. Δε μπορεί να στηρίζεσαι σε χορηγίες και στους γονείς»...

    

Αμεση κινητοποίηση γονιών, εκπαιδευτικών και φίλων

Motion Team

Η «ΣΤΡΟΦΗ» λειτουργεί από το 1988, απευθύνεται σε ηλικίες 13 - 21 ετών, καθώς εκτιμήθηκε ότι οι έφηβοι με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας είναι ομάδα υψηλού κινδύνου. Για τις περιπτώσεις των παιδιών που οι οικογένειες προέρχονται από περιφέρεια ή δεν έχουν οικογένεια, υπάρχει ο ξενώνας. Αυτή τη στιγμή φιλοξενούνται 10 παιδιά. Ξενώνας υπάρχει και για τους γονείς από επαρχία, σήμερα φιλοξενούνται οικογένειες από Κρήτη, Κάλυμνο, Κύπρο, καθώς η δουλειά με την οικογένεια είναι σημαντική. Δεκάδες παιδιά έχουν ήδη περάσει από το πρόγραμμα κάνοντας στροφή στη ζωή τους και σήμερα σπουδάζουν, εργάζονται, έχουν οικογένεια.

«Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αλλαγή σε σχέση με το ρόλο της οικογένειας και την κινητοποίηση του εφήβου. Στο παρελθόν δεν υπήρχε διαπραγμάτευση ή ανοχή από τη μεριά της οικογένειας. Οταν η οικογένεια αντιλαμβανόταν ότι γίνεται χρήση από το παιδί δεν το διαπραγματευόταν, τον πήγαινε αμέσως σε πρόγραμμα. Σήμερα υπάρχει μια τάση οι γονείς να αρχίζουν να ανησυχούν όταν τα πράγματα έχουν ήδη σοβαρέψει. Το χασίς είναι πολύ διαδεδομένο και θεωρείται πια, ειδικά στους νέους, "ακίνδυνο, αθώο" κλπ. Το θέμα δεν είναι να περάσει το παιδί στην ηρωίνη. Οι γονείς πρέπει να παρέμβουν έγκαιρα, ζητώντας βοήθεια και να σώσουν μια κατάσταση. Από τα στοιχεία μας βλέπουμε ότι μπορεί να μεσολαβήσουν 3-4 χρόνια χρήσης για να ενταχθεί ένα παιδί σε θεραπεία. Αυτά είναι πολύτιμα χρόνια, γιατί το παιδί μπορεί να εμπλακεί σε πολλές ουσίες, σε παραβατικότητες, να παρατήσει το σχολείο», αναφέρει η Κ. Σκορδογιάννη. Και συνεχίζει: «Η δουλειά στα σχολεία είναι πολύ σημαντική. Τα προηγούμενα χρόνια κάναμε ενημερώσεις μετά από αιτήματα των συλλόγων γονέων. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια μείωση των αιτημάτων, γιατί δημιουργείται μια ανοχή στην κοινωνία, φαίνεται να έχει εξοικειωθεί με το πρόβλημα. Το κάθε ναρκωτικό έχει τις συνέπειές του. Γονείς, εκπαιδευτικοί, φίλοι οφείλουν να κινητοποιούνται άμεσα».

Ολα επικίνδυνα είναι

«Τι σημαίνει "μαλακά" και "σκληρά" ναρκωτικά; Το δικό μου παιδί από τα "μαλακά" και "ακίνδυνα" κινδύνευσε σοβαρά. Για τα "μαλακά" βρέθηκα εδώ που είμαι. Δεν υπάρχει τίποτα αθώο και ακίνδυνο, όλα επικίνδυνα είναι. Ενα παιδί 12 χρονών - η ηλικία του γιου μου όταν έμπλεξε με τα ναρκωτικά - τι ικανότητα έχει να κρίνει τους κινδύνους των πράξεών του; Πριν 15 μέρες άκουσα έναν πολιτικό να λέει ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστούν τα ναρκωτικά είναι να τα απελευθερώσουμε εντελώς. Είναι εγκληματικά τέτοια πράγματα. Ξέρουμε όλοι πολύ καλά ποια συμφέροντα εξυπηρετούν. Στέλνω μήνυμα σε όλους τους γονείς: Να κινητοποιηθούν. Τα πράγματα δεν είναι αθώα», λέει ο Δημήτρης, πρόεδρος του Συλλόγου Οικογένειας της «ΣΤΡΟΦΗΣ».
«Θέλουν αποχαυνωμένα παιδιά, ακίνδυνα, χωρίς στόχους. Ερμαια. Πώς να τα θέλουν; να νοιάζονται; να βγαίνουν μπροστά και να διεκδικούν πράγματα; Οχι! Στο Σύλλογο βρήκαμε σπίτι και στήριγμα. Οταν πρωτοήρθαμε ήταν όλα στο κεφάλι μας δύσκολα και ανακατεμένα, βρήκαμε έναν τρόπο με το προσωπικό να βάλουμε μια τάξη στη σκέψη μας και να δούμε πραγματικά το πρόβλημα. Το παιδί μου ήρθε σε ηλικία 15,5 χρονών. Τώρα καμαρώνω όταν το αντικρίζω. Οι εργαζόμενοι έρχονται εδώ το πρωί και φεύγουν το βράδυ, τα Σαββατοκύριακα τα περνούν μαζί με τα παιδιά μας. Τους βλέπουμε παντού μαζί με τα παιδιά μας. Είναι σχέσεις καρδιάς πια, κομμάτια της ψυχής μας», σημειώνει η Θεοδώρα, μητέρα, μέλος του Συλλόγου Οικογένειας.
«Θα έπρεπε να γίνουν προσλήψεις να επεκταθεί αυτό το έργο και αντί γι' αυτό επεκτείνουν τη χρήση γιατί φέρνει κέρδη οικονομικά, ιδεολογικά. Θέλουν το όπιο θρησκεία των λαών. Οταν ήρθα πίστευα ότι ο γιος μου είναι άρρωστος και κάποιος θα κάνει τα μαγικά του με μια ωραία θεραπεία και μετά από 2-3 μέρες όλα θα ήταν εντάξει και θα φεύγαμε... Περνώντας από δω μέσα έχουν αλλάξει πολλά πράγματα απ' όσα πίστευα και υπέθετα. Ο χρήστης δεν είναι άρρωστος. Η χρήση είναι το σύμπτωμα μιας άρρωστης κοινωνίας. Ολοι μπορούν να απεξαρτηθούν. Πώς θα γίνει καλά με τη μεθαδόνη; Δεν μπορεί ένας άνθρωπος να εξαρτάται η ύπαρξή του από ουσίες», σημειώνει ο Δημήτρης και καταλήγει: «Αν νομίζει κάποιος ότι μπορεί να πάρει τη νεολαία, ένα από τα πιο δυνατά κομμάτια της κοινωνίας, και να το πετάξει, αυταπατάται. Θα το εμποδίσουμε. Δε θεωρούμε τα παιδιά μας "καμμένα χαρτιά". Η ανθρωπότητα έχει μέλλον»...
(Τηλέφωνο για εφήβους στο θεραπευτικό πρόγραμμα «ΣΤΡΟΦΗ»: 210.8820.277. Για οικογένειες: 210.8840.862. Το πρόγραμμα είναι Δωρεάν, χωρίς λίστες αναμονής).

πηγή ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ